Research Project
Stadsprojecten en fysiek-ruimtelijke ontwikkelingen in 2035-2050. Exploratieve scenario’s voor de Gentse Oostkant
Running from 2015 to 2016.
Funded by SBOV.
Onderzoeksvragen:
Wat zijn de drijvende factoren die de vorm en inhoud van toekomstige stadsprojecten en fysiek-ruimtelijke ontwikkelingen in de stadsrand mogelijks bepalen? Welke factoren worden door de verschillende sleutelfiguren als 'kritisch' en onzeker ingeschat? Rond welke elementen kunnen we relevante exploratieve scenario's ontwikkelen? Welke vorm en inhoud hebben deze scenario's?
Project abstract:
In dit onderzoek, kaderend binnen de onderzoeksactiviteiten van het Steunpunt Bestuurlijke Organisatie Vlaanderen (SBOV), was het de bedoeling om de techniek van ‘exploratieve scenario’s’, ook wel ‘foresights’ genoemd, toe te passen. Dergelijke scenario’s brengen in kaart wat mogelijk kan gebeuren op langere termijn, niet wat zal of hoort te gebeuren.
De toepassing had betrekking op een essentieel thema voor onze Vlaamse steden: hun fysiek-ruimtelijke ontwikkeling binnen en buiten de administratieve grenzen. In het onderzoek ontwikkelden we dus exploratieve scenario’s met betrekking tot stadsprojecten en fysiek-ruimtelijke ontwikkelingen in en rond Vlaamse steden in 2035. In die scenario's werden mogelijke antwoorden geformuleerd op de centrale onderzoeksvragen.
In een voorbereidende generieke fase werden de drijvende factoren voor de fysiek-ruimtelijke ontwikkelingen in Vlaanderen in kaart gebracht. Dit werd gedaan aan de hand van literatuur- en documentanalyse en expertinterviews. In de tweede fase werkten we samen met 10 à 15 scenariobouwers specifieke toekomstscenario’s uit voor de fysiek-ruimtelijke ontwikkeling van een gebiedsuitsnede aan de oostkant van Gent, gaande van Gent-centrum over Gentbrugge en Melle tot Wetteren. De Gentse scenariobouwers, namelijk academici, actoren uit de privésector (vooral architecten), ambtenaren en politici werkzaam in deze Gentse regio, leverden over een periode van een 6-tal maanden en doorheen 4 workshops 8 scenario’s af met als tijdshorizon 2035 à 2050. Deze verschillende scenario’s schat men allen als even waarschijnlijk in.
De 8 scenario’s zijn gebaseerd op twee assenstelsels met telkens verschillende kritische onzekerheden. Voor het eerste assenstelsel werden de assen ‘sociaal-economische status’ (opleiding, werk, inkomen en huisvesting zijn relatief laag/slecht/zwak vs. hoog/goed/sterk) en ‘stedelijke mentaliteit wonen’ (positieve vs. negatieve houding tegenover stad en stedelijke woontypologieën, dichtheden, dynamiek,…) geselecteerd. Het tweede assenstelsel bestond uit een horizontale as rond ‘dualisering’ (lage vs. hoge sociaal-economische ongelijkheid) en een verticale as rond de evolutie van het aandeel ‘collectieve vormen van mobiliteit’ (dit aandeel is hoog vs. laag). De scenariobouwers kozen om bij het uitschrijven van de scenario’s vooral met sterke ‘storylines’ te werken en geen prikkelende titel of een schetsmatige visualisering aan elk scenario te koppelen. Op die manier hoopten men de complexiteit en samenhang per scenario’s te bewaren.
Hoewel een gebrek aan duidelijk eigenaarschap deze toekomstverkenning een (te) vrijblijvend karakter gaf, evalueerden de meeste scenariobouwers deze scenario-oefening als positief. Meer nog dan het ‘relatieve’ eindproduct werd het belang van het proces beklemtoond. Bedoeling van dergelijke toekomstverkenningen is immers niet alleen ‘a technique for raising decision makers’ awareness of several plausible futures’ (Chermack et al. 2003), het zet de betrokken actoren ook aan tot het hippe ‘out of the box’-denken, het durven omgaan met onzekerheden en complexiteit, het verruimen van gangbare (beleids)kaders, het samen en ontkokerd verkennen van alternatieve lange termijnontwikkelingen en ook wel het koppelen van een korte termijnaanpak aan lange termijndoelen.
