Wanneer en waarom gebruiken stadsbesturen de Stadsmonitor?

Written by Jo Van Assche, Thomas Block.
Related to Sustainable Cities, Sustainibility Indicators, Impact Assessments and Monitoring.

Abstract

De Stadsmonitor bestaat uit een paar honderd omgevingsindicatoren over dertien Vlaamse centrumsteden, die de visie op een leefbare en duurzame stad naar het strategische beleid moeten vertalen. Het Vlaams stedenbeleid ondersteunt de dataverzameling van nu al vijf edities. Daarom werd in 2014 een SBOV-onderzoek opgezet om na te gaan hoe die Stadsmonitor effectief gebruikt wordt. Aan de hand van kwalitatieve onderzoeksmethoden (gesprekken met vijfentwintig sleutelpersonen uit drie steden, namelijk Hasselt, Kortrijk en Turnhout, en de bespreking van tussentijdse resultaten in een workshop met vertegenwoordigers uit Vlaamse steden en het stedenbeleid) werd het gebruik van de Stadsmonitor in beeld gebracht.
De resultaten van het SBOV-onderzoek laten een gelijkaardige evolutie in het gebruik van de Stadsmonitor zien. Tijdens de afgelopen 10 jaar neemt het gebruik toe, vooral in een beperkt aantal departementen of diensten van heel wat Vlaamse stadsorganisaties. De toename doet zich vooral voor na de publicatie van elke editie. Recent doet zich in de meeste steden een trendbreuk voor ten gevolge van de invoering van bovenlokale instrumenten, zoals de BBC-procedure of de Stedenfondsrapportage. Daardoor duiken stadsmonitor-indicatoren op in de meeste onderdelen van het BBC-traject of de stedenfondsrapporten.
Wat opvalt is dat vooral lage scores van indicatoren uit de Stadsmonitor de stadsbesturen aanzetten tot bijkomende overheidsinterventies. Zo werden in Kortrijk bijkomende dossiers over fietsveiligheid, openbaar buurtgroen en kinderopvang opgestart naar aanleiding van lage scores van de respectieve indicatoren uit de Stadsmonitor. In Turnhout heeft de editie 2011 van de Stadsmonitor een algemene vernieuwing van het veiligheids- en netheidsbeleid met zich meegebracht. Daarnaast wordt de Stadsmonitor (en vooral zijn indicatoren) voor tal van andere doeleinden gebruikt, namelijk voor het onderbouwen van strategische opties of beleidsvisies, het stofferen van sectorale omgevingsanalyses, enz.
Dit SBOV-onderzoek heeft ook vastgesteld dat het gebruik van de Stadsmonitor mee bepaald werd door de aanwezigheid van structuren voor data-management in de stadsorganisaties. Medewerkers uit een data-cel (Kortrijk) of een meet- en weet-cel (Gent) zijn dikwijls ambassadeurs van de Stadsmonitor (zowel over visie als over indicatoren) bij andere stedelijke departementen of diensten. Informele netwerken zoals het data-netwerk (Kortrijk) of een meet- en verbeterwerkgroep (Turnhout) kunnen die ambassadeursfunctie ondersteunen. Daarnaast spelen ook andere institutionele factoren een rol, zoals bijvoorbeeld de houding van politici (angst of openheid voor cijfers), de strategische capaciteiten van leidende ambtenaren of de professionalisering of betrokkenheid van het middenkader, enz.
Ten slotte heeft dit SBOV-onderzoek de discussie aangekaart over de rol van stadsbesturen en/of het Vlaams stedenbeleid in het bevorderen van het gebruik van de Stadsmonitor. Moet het gebruik van de indicatoren en de visie vooral in de kringen van data-management worden gestimuleerd? Of moet het gebruik verbreed worden tot iedere belanghebbende, die betrokken is bij de leefbaarheid en duurzaamheid van de eigen stad en de Vlaamse steden in het algemeen? Kan het Vlaamse stedenbeleid de Stadsmonitor verder blijven ondersteunen, zowel op het vlak van data-ontwikkeling voor de opmaak van bijkomende indicatoren als naar de vertaalslag van omgevingsanalyse naar beleidsadvisering?

View in Biblio